Vermijding als de belangrijkste oorzaak van psychische problemen (en de relatie met pesten)

Steeds meer mensen hebben last van angsten en depressieve gevoelens. Hoe komt dat toch?
Wat maakt dat verslaving steeds vaker voorkomt?
Wat drijft ons om de hele dag bijna onafgebroken op onze telefoon te kijken?
Waarom lopen zoveel mensen vast in werk of relaties?

Het komt allemaal neer op één ding: vermijding

Om precies te zijn, met een duur woord, experientiële vermijding. Je weigert te voelen wat er te voelen/ervaren valt, als het vervelend of ongewenst wordt. Je verzet je. Het nare gevoel moet wég.

Best een lastig dingetje. De mens is namelijk evolutionair geprogrammeerd om pijn te vermijden en plezier te zoeken. In de fysieke wereld werkt dat ook fantastisch. Als het buiten stormt en koud is zoek je natuurlijk een schuilplaats. En als er een woeste wolf voor je deur staat wil je die wég hebben, en wel zo snel mogelijk. Dus onderneem je iets om dat voor elkaar te krijgen. In die zin is vermijding dus goed. Gewoon nodig ook, om te kunnen overleven. Als onze voorouders dat niet gedaan zouden hebben, dan waren we er allemaal niet geweest.

Toch brengt ditzelfde overlevingsmechanisme in veel levens een hoop ellende. Want die vermijdende inslag werkt niét zo goed als het gaat om oplossingen voor een innerlijk probleem. Problemen die samenhangen met gevoelens, gedachten, herinneringen en sensaties.

Daar werkt vermijding juist averechts

Ik zal het uitleggen.

Bij verslaving is het vrij duidelijk. Je hebt last van eenzaamheid, angst, verdriet of schuld. Dat voelt niet lekker, dus wil je het weg hebben. Je neemt een glaasje, een sigaretje, een zak chips, een blowtje of je gaat je zinnen verzetten in het casino. Op korte termijn een perfecte oplossing, maar op langere termijn betaal je natuurlijk de prijs. Meestal niet zo’n beetje ook.

Bij angst hebben we het over ons innerlijke alarmsysteem. Dat je alarm af en toe af gaat, is geen punt. Dat hebben we allemaal, is heel normaal. Angst wordt pas echt een angststoornis als we situaties gaan vermijden die ons angstig zouden kunnen maken. Als ik me zenuwachtig voel in sociale situaties, bijvoorbeeld in (grote) groepen, en ik ga dat soort plekken kost wat kost vermijden, dan heb ik opeens een ‘sociale fobie’. Op langere termijn kan ik dan te maken krijgen met eenzaamheid omdat mijn sociale netwerk steeds kleiner en kleiner is geworden. Dan heb ik er nóg een probleem bij. Misschien moet ik dan een biertje nemen als mijn beste vriend…

Kortom: hoe langer de vermijding voortduurt, hoe dieper de shit

Nog een voorbeeld van hoe vermijding werkt in relaties. Stel je hebt een kwestie met je partner die je al langer dwars zit. Die knoop in je buik gaat niet vanzelf weg, hij blijft rottig voelen. Daar wil je vanaf. Maar de gedachte het onderwerp uit te praten bezorgt je angst. Angst voor een confrontatie. Angst voor afwijzing. Dat voelt ook niet fijn. Dus ga je een mogelijk conflict met je partner liever uit de weg. Je leidt jezelf af met je computer, de TV, een wijntje, en nog een. Als je wederhelft vraagt of er iets is, zeg je ‘Nee hoor! Hoezo?’ Maar intussen heb je de (onbewuste) neiging om iets langer op je werk te blijven, harder te werken. Of vaker te gaan sporten. Je vindt die collega ineens een stuk aantrekkelijker. Je doet je best jezelf af te leiden van datgene dat knaagt. Je hebt misschien niet eens in de gaten dat dit allemaal manieren zijn om maar niet met de billen bloot te hoeven. Je hoopt dat je zo je innerlijke pijn kunt ontkennen en verdoven. Langzaam maar zeker groeien jij en je lief steeds meer uit elkaar.

Conflictvermijding leidt niet tot een harmonieuze relatie

Nog een voorbeeld. Op je werk zie je dat een collega stelselmatig wordt gepest door een groepje collega’s of misschien zelfs je baas. Ze gaan echt te ver. Ze doen expres aan buitensluiting. Ze vernederen hem tijdens de wekelijkse meeting of ze maken het die ander onmogelijk zijn werk fatsoenlijk te doen. Het is duidelijk dat dit geen geintje meer is. Wat doe je? Je weet dat dit gewoon niét kan. Maar ja…Als je er iets van zegt, dan ben jij misschien het volgende slachtoffer. Dat wil je ook weer niet. Je voelt angst.

 Je staat voor een keuze. Het goede doen of vermijden?

Wat doe jij? De ervaring is dat de meeste mensen dan kiezen voor ‘de gemakkelijkste weg’. Ze kijken weg, doen net of ze niks merken. Anderen proberen het probleem weg te rationaliseren door te bedenken dat het slachtoffer ‘het vast over zichzelf heeft afgeroepen’. Dan moet hij maar meer van zich afbijten, meer meedoen met de groep of 10 kilo afvallen. Deze vorm van vermijding is bij pesten een zeer effectieve manier om zelf buiten schot te blijven. Je hoeft er niet voor uit je comfortzone. Ga je nog een stap verder dan kun je er zelfs voor kiezen mee te pesten! Velen denken zo een oplossing voor zichzelf te hebben gevonden. Maar ze vergeten dat ze door hun vermijding stevig bijdragen aan een onveilige sociale omgeving, waar iedereen continu last van heeft.

En de pestkop, doet die ook aan vermijding?

Reken maar! Heb je wel eens iemand gezien die goed in zijn vel zit en tegelijkertijd iemand anders pest? Dat bestaat niet. Een pester heeft zo zijn eigen problemen, anders zou hij niet pesten. Daarmee zeg ik natuurlijk niet dat dit een excuus voor pesten is. Pesten is nooit oké. Ik zeg wél dat veel pesters zich onzeker voelen, weinig zelfvertrouwen hebben of onder grote druk staan. Ze proberen dat lijden af te wentelen door een ander te pesten. Dat is vermijding ten top.

Pesten kan alleen stoppen als iedereen ophoudt met vermijden

Het lijkt een open deur. Maar als je goed nadenkt vraagt het veel van iemand. Doing the right thing is simpel, maar zeker niet gemakkelijk. En wie begint ermee? Mensen praktiseren vaak wel met de mond, maar als het puntje bij het paaltje komt, komt het niet van de grond. Al zeker niet als iemand in zijn eentje een tegenwicht moet bieden aan machtspelletjes en de overmacht van sociaal onveilige groepen. Daarom is het zo belangrijk dat mensen de krachten bundelen om tegen pesten in te gaan. Maar zelfs dan is er nog meer nodig.

Het tegenovergestelde van vermijding is moed

Nelson Mandela zei ooit:  I learned that courage is not the absence of fear but the triumph over it. The brave man is not he who does not feel afraid, but he who conquers that fear.

Vertaling: ik heb geleerd dat moed niet de afwezigheid van angst is, maar de overwinning ervan. De moedige man is niet degene die niet bang is, maar degene die die angst overwint.

Om te stoppen met vermijden heb je moed nodig. Veel moed, om uit je comfortzone te komen en kwetsbaar te durven zijn. Om, zoals Brene Brown dat zo mooi zegt, ‘de arena in te stappen’ en voluit te leven, met alle risico’s van dien. Om te doen wat nodig is, voor het goede doel, wat het ook is. Dan ben je een held.

Iedereen die het goede voorbeeld geeft verdient steun

Laten we elkaar helpen in het stoppen met vermijden. Niemand kan het alleen, geef bijval. Alleen zo kunnen we met z’n allen een veilig sociaal klimaat vormgeven, thuis, op scholen, in de sportverenigingen en op het werk.

Tenslotte noem ik graag nog iets anders dat we kunnen inzetten als tegengif bij vermijding: mindfulness.

Mindfulness leert ons een totaal andere manier om met ‘negatieve’ emoties om te gaan. Onprettige gevoelens hoeven niet meteen ‘weg’. Je oefent juist om ‘erbij te blijven’. Om aandacht te geven aan ‘wat er is’ en het zelfs te onderzoeken. Je vermijdt het niet, maar je maakt het ook niet groter dan het is. Dat is wel even wennen voor de westerse moderne mens die gelooft in de maakbare wereld waarin alles leuk en positief moet zijn.

Laten we de angst er weer even bij nemen. Als je mindful met angst omgaat zul je je bijvoorbeeld bewust zijn dat je hart sneller klopt en dat je adem hoog zit. Maar je gaat tóch datgene doen wat je moeilijk vindt. Waarschijnlijk vertel je anderen dat het pittig voor je is. Zo vergroot je de kans op sociale steun. In ieder geval blijf je in verbinding met jezelf. Dat helpt altijd, wat er ook gebeurt.

Door mindfulness ben je je ook beter bewust van gedachten

Bijvoorbeeld gedachten over ‘niet goed genoeg zijn’. Ken je ze ook? Niet mooi genoeg, niet slim genoeg, niet slank genoeg, niet succesvol genoeg etc. etc.? Vul maar in…

Als je er mindful bij stil staat, zijn die gedachten dan werkelijk waar? Natuurlijk niet! Het zijn alleen maar (niet-helpende) gedachten, die geregeld langs komen, of we nou willen of niet. Gedachten heb je niet onder controle. Ze komen en gaan. Gedachten moet je niet willen vermijden, maar ook zeker niet altijd willen geloven, laat staan er naar handelen. Mindfulness beoefenen helpt daarbij.

De echte waarheid is dat we allemaal goed zijn zoals we zijn. Allemaal anders, altijd voor verbetering vatbaar, maar voor nu goed genoeg. Dat moet het uitgangspunt zijn. Mindfulness beoefenen helpt bij het cultiveren van compassie en zelfacceptatie. Je wordt je bewust van je eigen lijden, dus je menselijkheid. Door het delen van zowel het lief als het leed met anderen maken we échte verbinding met elkaar. Samen lossen we problemen op. Oefen je mee?  Het maakt je leven (en de wereld) zeker een stukje mooier.

 

Zou je zelf ook eens Mindfulness willen uitproberen? Dat kan met het 30 daagse online programma Kom Los van je Verleden! Je kunt het helemaal gratis doorlopen. Inschrijven kan hier. Ken je iemand die hier ook van zou willen profiteren? Geef je het dan even door? Dank je wel en veel plezier!

Schaamte

Ik heb het mooiste beroep van de wereld. Echt. Dat ik mee mag kijken, voelen en denken in de persoonlijke wereld van een ander vind ...
Lees meer →

Pesten op de werkvloer, dat overkomt jou niet. Of toch wel?

Ze regeerde als een dictator over dat secretariaat. Terwijl ze officieel geen bal te zeggen had. Ongelofelijk. Toen ik eenmaal in haar web zat, was ...
Lees meer →

5 Liefdestalen om van Kerst ècht een feest te maken

Kerstmis. Iedereen gezellig en liefdevol met elkaar, prachtige versieringen, lekker eten, mooie muziek, cadeautjes, goede doelen. Met recht genieten van the spirit of Christmas… Of ...
Lees meer →

Hoe ‘over de streep’ gaan de wereld verbetert

Vorige week zag ik een engel. Nee, niet zo een met vleugels. Deze was van vlees en bloed. Sterker nog, ik zag er niet één. ...
Lees meer →

Veilige hechting als geheim ingrediënt van liefdevolle relaties

Vind jij relaties ook zo ingewikkeld? Laat me je dan een geheimpje vertellen. Iets dat geldt voor alle relaties. Die met je kind, met je ...
Lees meer →

Trauma: hoe dieren verwerken en wat wij daarvan kunnen leren

Een flits in de achteruitkijkspiegel. Een BMW komt met een rotgang dichterbij. Dat was het dan, schiet het door haar heen, dit is het einde. ...
Lees meer →

Mildheid: 10 manieren om lief voor jezelf te zijn, of je dat nou verdient of niet

Deze week had ik zo’n dag. Zo eentje waarop je denkt: laat ze toch allemaal de rambam krijgen. Het gebeurt als je even niet oplet. Je ...
Lees meer →

Pesten: je gaat er heus niet dood van

Weg moet ze. Weg. Ze is te lelijk. Te saai ook. Ze voelt zwaar door het grote verdriet dat ze al zo lang met zich ...
Lees meer →

Hoe je als introvert je imago kunt opkrikken terwijl je toch jezelf blijft

Op een feestje zie je het meteen. Het verschil tussen de ene soort en de andere. Lisa staat altijd in het middelpunt van de belangstelling. ...
Lees meer →

Angst

Een gil. Ik kijk om. Een groepje mensen bij elkaar, rond een plek op het ijs. Snel schaats ik terug. Ik zie een zwart gat in ...
Lees meer →

Boos? Vertel je moeder dat ze naar de pomp kan lopen

Komt bij jou ook wel eens stoom uit je oren? Ook wel eens zó razend dat je zin hebt om te meppen? Ik heb dat ...
Lees meer →

Hoe je in no time een goeroe kunt worden

Je komt ze overal tegen. Online en offline, in allerlei gedaanten. Gladde Amerikanen die weten hoe je veel geld kunt verdienen. Zenmeesters die verlichting hebben ...
Lees meer →

Laat een reactie achter

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Scroll naar boven